Literaci uczcili jubileusz. 75-lecie szczecińskiego oddziału ZLP
Ważna jest nasza literacka obecność nad Odrą, gdzie jest nasz port, port wszelkiej nadziei – zapewniał Leszek Dembek, prezes szczecińskiego oddziału ZLP, witając uczestników obchodów 75. rocznicy istnienia tej organizacji.
W piątkowy wieczór, 14 listopada, w przeddzień swojej rocznicy, w Książnicy Pomorskiej szczecińscy literaci uczcili swój jubileusz, goszcząc przyjaciół, sympatyków, miłośników literatury i mecenasów. Ci ostatni są szczególnie ważni dla ludzi pióra, którzy z pasją propagują swoją aktywność.
Oddział szczeciński Związku Literatów Polskich zrzesza obecnie 24 członków rzeczywistych i 16 pretendujących, pracujących na formalne uznanie ich twórczości, choćby tomików wierszy, książek prozatorskich, wystawionych sztuk dramatycznych, publikacji eseistycznych lub przekładów książkowych. W ostatnim ćwierćwieczu Związek najintensywniej wspierał wydawniczo swoje środowisko. Ponad 90 książek ukazało się w ramach projektu wydawniczego seria:akcent, której, od pierwszej publikacji w 2012 r., funkcję redaktora prowadzącego pełni Róża Czerniawska-Karcz. Wydano ponad 200 innych pozycji książkowych, m.in. antologie, almanachy pokonkursowe, pięć edycji rocznika „Pryzmat Literacki”. W ilości egzemplarzy daje to około 67 tys. wydanych woluminów. Książki te znajdują swoje miejsce we wszystkich bibliotekach w kraju. Każda z tych pozycji miała swoją premierę w formie spotkań literackich, autorskich i promocji, czyli ogólnie około 1 500 wydarzeń.
Dorobek Związku to także działalność kulturalna i edukacyjna. W ramach zadań publicznych przeprowadzono i współorganizowano blisko 50 projektów, a w tym: Ogólnopolski Konkurs Poetycki „O wers Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej”; Ogólnopolski Konkurs Literacki „Na List Napisany Odręcznie” we współpracy z Gminą Bolesławiec; SZCZECIŃSKA WIOSNA POEZJI, w ramach której odbywają się: Międzynarodowy Konkurs Poetycki im. Józefa Bursewicza „O Złotą Metaforę” i towarzyszący mu Turniej Jednego Wiersza pod hasłem „Od Morza do Tatr” oraz wystawa wierszy w Ogrodzie Różanym, WIOSNA POEZJI i SZCZECIŃSKA PROMOCJA LITERATURY. W kooperacji z Książnicą Pomorską prowadzona jest GALERIA JEDNEGO WIERSZA. Szczeciński oddział ZLP sprawuje patronat nad konkursem muzyczny ZJAZD MŁODYCH GWIAZD oraz międzyszkolnymi projektami. Pisarze podejmują inicjatywy proponowane przez Miasto Szczecin, w tym coroczne spotkania organizacji pozarządowych. Dni Morza, dodając do ich programu własne wydarzenia, jak “Wodowanie Statków Poezji”, włączają się w ogólnopolską akcję Narodowe Czytanie. Jedną z nowatorskich imprez Związku były Prezentacje Literackie Impresji Filmowych PLIF, których inicjatorką była Magdalena Sowińska, szczecińska poetka. Impreza zadebiutowała w najstarszym w Europie kinie “Pionier”, jednak nie przetrwała próby czasu i zniknęła z kalendarza wydarzeń, ale obecnie autorka przygotowuje się do jej reaktywowania.
Kluczowym dla działalności Związku jest współpraca i wsparcie, bez których organizowanie wspomnianych imprez nie byłoby możliwe. Ze znaczącą przychylnością w te przedsięwzięcia włączali się: Miasto Szczecin, Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, Infra-Port, Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście S.A., Książnica Pomorska, Willa Lentza, Szczecińska Agencja Artystyczna, Pałac Młodzieży – Pomorskie Centrum Edukacji, INKU Inkubator Sektorów Kreatywnych, Akademia Sztuki, Uniwersytet Szczeciński, Klub 12. Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej.
Szczeciński oddział ZLP ugruntował sobie mocną pozycję na mapie Polskiej działalności literackiej. Jego dokonania odbijają się echem w kraju i zagranicą i są doceniane. W 2015 r. Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego nadał organizacji Złotą Odznakę Honorową Gryfa Zachodniopomorskiego za zasługi na rzecz rozwoju kultury województwa zachodniopomorskiego. W roku 2017 Zarząd Główny ZLP w Warszawie uhonorował Nagrodą im. Jarosława Iwaszkiewicza za szczególne za sługi w upowszechnianiu literatury współczesnej. W 2020 r. i 2025 r. z okazji jubileuszu powstania oddziału, władze Miasta Szczecina wystosowały okazjonalny list gratulacyjny.
Także i w tym roku szczecińscy literaci odebrali dowód uznania – minister kultury i dziedzictwa narodowego, Marta Cienkowska nadała oddziałowi odznakę honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. Odznakę na ręce Leszka Dembka przekazał Adam Rudawski, wojewoda zachodniopomorski. Piątkowa uroczystość była też sposobnością do docenienia imiennego twórców szczecińskich. Minister Cienkowska wyróżniła także Różę Czerniawską-Karcz i Rafała Podrazę Brązowym Medalem “Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Laudację o poetce wygłosił prof. dr hab. Paweł Soroka. To wyróżnienie, w aurze oklasków i wiwatów, wręczył jej także wojewoda. Rafał Podraza, mimo obecności na wieczornicy, nie odebrał swojego medalu. Akt wręczenia odznaczenia odbędzie się 24 listopada w Warszawie, podczas sympozjum o Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej w Łazienkach Królewskich, której Podraza będzie gościem.
Działalność swoich członków docenił także sam oddział szczeciński ZLP. Decyzją Kapituły nagrody RÓŻA POETÓW im. Niny Rydzewskiej (najważniejszego wyróżnienia wewnętrznego), wyjątkowym, złotym kwiatem zostali uhonorowani Rafał Podraza i Leszek Dembek. Pozostali koleżanki i koledzy ze Związku otrzymali w uznaniu ich szczególnych zasług na rzecz promocji kultury w środowisku lokalnym i w regionie oraz w kraju ODZNAKĘ HONOROWĄ Związku Literatów Polskich. Jednym z jej adresatów był Janusz Krzymiński, poeta, scenarzysta, autor sztuk teatralnych, słuchowisk i audycji radiowych. To najstarszy pionier powojennego życia kulturalnego Szczecina i na Pomorzu Zachodnim. Mieszka w Szczecinie od 1947 r. i tu w 1955 r. współtworzył słynną Grupę Poetycką “Metafora”. Wielu członkom wręczono za aktywną twórczość literacką i działanie w szczecińskim środowisku LAUR KRYSZTAŁOWY.
Część artystyczną wieczoru wypełnił nastrojowy koncert piosenek ze słowami wierszy szczecińskich poetów. Muzykę skomponował Grzegorz Haciski, muzyk i poeta, który wykonał te utwory wraz z Martą Nawrocką i Malwiną Prokopienią. Wyjątkowym akcentem imprezy była impresja filmowa “Literacka Róża”, przygotowana przez Danutę i Janusza Słowików, przedstawiająca w obrazach i muzyce postać Róży Czerniawskiej-Karcz, dla której była to niespodzianka i wzruszająca chwila. Na zakończenie spotkania wszystkich zaproszono do tortu jubileuszowego. Z talerzykiem w dłoni i aromatyczną kawą można było obejrzeć wystawę “Z kart historii i współczesności szczecińskiego oddziału Związku Literatów Polskich /1950-2025/”, która będzie gościć w Książnicy do 31 grudnia. Ta przeglądowa ekspozycja nie stanowi całościowego obrazu organizacji i do dziś nie ma też takiego opracowania. Od lat Leszek Dembek postuluje do środowisk naukowych o przygotowanie monografii, która rzetelnie przekazywałaby wiedzę o tym ruchu. Próby takiego ujęcia dokonał dr Sławomir Iwasiów w swojej książce „WODOWANIE. Literatura i inne media w Szczecinie. Lata 60. XX wieku” (2023), o której mówi: “Wodowanie to jednak monografia nie tylko o literaturze. Nie sposób pominąć roli pozostałych środków komunikacji w tworzeniu kultury miasta i regionu, stąd też w podtytule książki określenie »inne media«”.
Leszek Dembek podkreśla, że obecny kształt i osiągnięcia literatury w naszym mieście nie byłby możliwe bez pionierów kultury, którzy po odzyskaniu Ziem Zachodnich z wielką determinacją budowali to środowisko: “Składamy w tym szczególnym dniu wyrazy szacunku wszystkim pokoleniom pisarzy szczecińskich, którzy tu żyli i tworzyli, bez względu na czas”, dodając parafrazę myśli Józefa Czechowicza: Jeśli możemy się przyczynić do pomnażania Piękna bodaj ziarnkiem piasku, bodaj jednym wierszem w całym życiu naszym, wielka jest nasza nagroda, poeci!
Danuta Sepuco
/”Kurier Szczeciński” 24.11.2025 r./
