Janusz Krzymiński

Urodził się 29 kwietnia 1932 roku w Inowrocławiu. Podczas okupacji przebywał z rodziną w Warszawie. Od 1947 roku mieszka w Szczecinie. Uczęszczał do II Liceum Ogólnokształcącego im. Mieszka I, w którym w 1952 roku zdał maturę. Podjął studia w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Szczecinie, ale później przeniósł się na Wydział Filozoficzno-Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, by powrócić do Szczecina.

Od 72 lat działa twórczo w Szczecinie oraz na Pomorzu Zachodnim.

Artysta o szerokich horyzontach, imający się wielu zawodów związanych z kulturą, uzdolniony literacko, plastycznie i muzycznie. Tworzył m.in.: mikroteatr, słuchowiska radiowe, filmy telewizyjne, literaturę w najszerszym oglądzie od poezji, prozy, dramatu przez esej, reportaż, po szeroką publicystykę aż do przekładu.

I w tym się realizował:

– jako scenarzysta i operator filmowy w1954 roku razem z Januszem Pietrzykowskim założył Amatorski Klub Filmowy – pierwszy studencki klub filmowy w Szczecinie, który działał przy Radzie Okręgowej Zrzeszenia Studentów Polskich. Nakręcili razem trzy filmy dokumentalne: 1957 – Zabytki Szczecina, cz. I Kościół Piotra i Pawła (wyróżnienie na Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Amatorskich, Katowice 1958); cz. II Dom Loitzów; 1960 wspólnie z Salomeą Wojtkowską – Trzebież (III nagroda Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki na Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Amatorskich, Katowice 1961); 1961 – Na Zalewie; 1965 – Kultura pilnie poszukiwana (II nagroda Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki).

– jako autor sztuk teatralnych współpracował z Pantomimą Politechniki Szczecińskiej, dla której napisał mimodramy oraz z Ośrodkiem Telewizyjnym w Szczecinie, dla którego pisał scenariusze. Powstały utwory sceniczne*:

1956 – Bez tytułu (teksty dla ATS „Skrzat”)

1960 – Tu do niczego się nie zmusza (teksty dla STS „Skrzat”).

Współtworzył Szczecińską Pantomimę i był autorem mimodramów: Seans spirytystyczny i Spirala (I nagroda na festiwalu w Istambule w 1962 r.) Tłumaczył opowiadania E. Hemingwaya Przyjemne dochodzenie i Dzisiaj jest piątek, które adaptował na scenę Studenckiego Teatrzyku „Skrzat” i sam wyreżyserował.

– był inspicjentem w Szczecińskim Teatrze Dramatycznym i w Operetce szczecińskiej. Wcześniej, podczas studiów był pomocnikiem inspicjenta we wrocławskim Teatrze Polskim.

– zaistniał jako autor audycji radiowych poświęconych kulturze i sztuce, m.in. 1981 – Wiersze, a w1985 – W palcach wiatru – w cyklu: radiowa Scena Poetycka, reż. Sylwester Woroniecki.

– nade wszystko był poetą – debiutował na antenie PR Radia Szczecin w 1955 r. Wespół z Józefem Bursewiczem, Andrzejem Dzierżanowskim i Ryszardem Grabowskim stworzył Grupę Poetycką METAFORA (1955), która działała do roku 1977. Wydał tomiki wierszy: – Smak moreli, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1961; List w butelce – KAW, Szczecin 1985; W palcach wiatru (wybór wierszy) – Wyd. hogben, Szczecin 2012 oraz w serii Wznowienia, Smak moreli & List w butelce, Wyd. hogben, Szczecin 2022.

Z prozy ukazały się w 2014 – szczecińskie drobiazgi… zupełne… (zbiór opowiadań) – ZLP (seria: akcent), Wyd. hogben, Szczecin.

Tematyka morska znajduje swe odbicie w Jego twórczości i jest jedną z wiodących. Pisarz należy do uznanych popularyzatorów literatury marynistycznej.

Jego bogaty dorobek literacki jest bardzo rozproszony. Odnaleźć go można w licznych antologiach i almanachach czy rocznikach i leksykonach. Wiersze i proza ukazywały się w prasie szczecińskiej, zachodniopomorskiej i ogólnopolskiej oraz w antologiach ukazywały się w latach 1955-2020, m.in.: debiut w „Ziemia i Morze” (1956), „Głos Szczeciński”, „7 Głos Tygodnia”, „Tygodnik Morski”, „Współczesność”, „Litera”, „Kamena”, „Spojrzenia”, „Morze i Ziemia”, „Vineta”, „Szczecin Pocket”, „Miesięcznik Pedagogiczny Dialogi”, „Kurier Szczeciński”, „Pegaz Lubuski”, „Pegaz Policki” w: „Wieści Polickie”.

Imał się też Janusz Krzymiński przekładu. Tłumaczył z języka angielskiego i niemieckiego: E. Hemingwaya, J. E. Mansfielda, D. Mortona, N. Hollanda, J. Cocteau, A. Karasholi, T. Tanzmanna, A. Neidela, H. Jahn-Reinkego, W. Petriego, K. Lorenza, A. Klotscha, Ch. Baudelaire’a, O. Wilde’a, R. M. Rilkego.

– praca bibliotekarza i nauczyciela nie była mu obca. Przez 30 lat był prelegentem Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, popularyzatorem literatury marynistycznej krajowej i zagranicznej na spotkaniach organizowanych w różnych instytucjach (nie tylko kultury) Szczecina i na terenie województwa szczecińskiego. Otrzymał za tę pracę Złotą Odznakę Popularyzatora Wiedzy ZGTWP w Warszawie.

– spełnił się jako dziennikarz. W 2015 roku z okazji 65-lecia oddziału ZLP w Szczecinie uhonorowano zasługi pisarza i dziennikarza Janusza Krzymińskiego podczas gali DZIENNIKARZ ROKU 2014 (marzec 2015), w Studio TVP Szczecin oraz Medalem Szczecińskiego Oddziału Związku Literatów Polskich „GLORIA CULTURA” za szczególne działania na rzecz szerzenia i upowszechniania kultury literackiej w Szczecinie i na Pomorzu Zachodnim.

W latach 60.,70., 80. był Janusz Krzymiński barwną i znaną postacią artystyczno-literackiego środowiska, które również bardzo aktywnie animował. Obecnie w swoich wspomnieniach zapisuje minioną epokę, odtwarza w niej obraz Szczecina z lat drugiej połowy XX wieku. W środowisku szczecińskich pisarzy uważany jest za „chodzącą kronikę Miasta”.

– działa bardzo aktywnie w stowarzyszeniach.

Po opublikowaniu w 1961 roku pierwszego indywidualnego tomiku poetyckiego Smak moreli, został członkiem Związku Literatów Polskich. Czynnie działa w strukturach szczecińskiego Oddziału ZLP, m.in. był przewodniczącym komisji rewizyjnej i skarbnikiem. Obecnie jest honorowym sekretarzem Oddziału (od 11 kwietnia 2011). Działał również w rozszerzonej komisji porozumiewawczej Zarządu Głównego ZLP i CRZZ.

Od 2007 roku jest członkiem Regionalnego Stowarzyszenia Literacko-Artystycznego w Policach.

15 czerwca 2016 roku w Książnicy Pomorskiej w Szczecinie w ramach Galerii Jednego Wiersza odbyła się prezentacja wiersza Janusza Krzymińskiego SZCZECIN z tomu List w butelce (1985). Ponadto otwarto wystawę twórczości plastycznej poety „Żagle wyobraźni…”, który okazał się świetnym akwarelistą.

W roku 2020, mimo pandemii, realizowano działania w szczecińskim oddziale ZLP, w tym jubileusz 70-lecia powstania Oddziału. Janusz Krzymiński został uhonorowany Medalem 70-lecia ZLP w Szczecinie, w którym jest obecnie najstarszym członkiem, pełniąc z zaangażowaniem funkcje (już honorowo) w Zarządzie Oddziału: sekretarza, skarbnika, przewodniczącego komisji sądu koleżeńskiego, także służy wszystkim pisarzom i animatorom kultury swoim wielkim doświadczeniem i fenomenalną pamięcią.

28 kwietnia 2022 roku uhonorowano Poetę na jubileuszu 90-lecia urodzin, 70-lecia pracy twórczej i 60-lecia przynależności do szczecińskiego ZLP. Gala i benefis Jubilata miały miejsce w Pałacu Młodzieży Pomorskim Centrum Edukacji na 83. spotkaniu w cyklu W PAŁACU literacko. Ponadto Jubilat został uhonorowany przez członkinię Zarządu Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego, Annę Bańkowską – Złotą Odznaką Gryfa Zachodniopomorskiego. List gratulacyjny od Prezydenta Miasta Szczecin – Piotra Krzystka, odczytała i wręczyła Jubilatowi – Joanna Leszczyńska, dyrektor Wydziału Kultury UM. Laudację i Złotą Odznakę ZLP w imieniu prezesa ZG ZLP Marka Wawrzkiewicza wręczył Leszek Dembek, prezes szczecińskiego oddziału ZLP. Inne liczne dowody uznania i laudacje wybrzmiały w trakcie uroczystości.

W roku 2024 ma Janusz Krzymiński za sobą 92 lata i nieustannie jest aktywny, z zaangażowaniem uczestniczy w życiu kulturalnym Miasta, łącząc pokolenia i środowiska literacko-artystyczne, np. Szczecina i Polic. Odbywa spotkania autorskie. Publikuje nadal w antologiach i almanachach swoje teksty, udziela obszernych wywiadów m.in. dla rocznika “Pryzmat Literacki” (2020-2023). Udostępnia swoje grafiki i akwarele, m.in. “PL” nr 5, 2024.

*Przy redakcji biografii korzystano z opracowania Andrzeja Androchowicza

http://encyklopedia.szczecin.pl/wiki/Janusz_Krzymi%C5%84ski; opr. Róża Czerniawska-Karcz